Ethiek: emoties & argumenten
Professionele morele besluiten nemen
Dit boek wijst je de weg tot professionele morele besluiten.
Hoe neem je als beleidsbepaler een moreel verantwoord besluit? En welke kennis, inzichten en vaardigheden heb je hiervoor nodig? Ethiek: emoties & argumenten levert je daarvoor de benodigde handvatten.
Ethiek en organiseren als proces
In dit boek geeft Rob van Es een inleiding tot de vaktermen van de ethiek, met volop aandacht voor organiseren en onderhandelen. Daarna beschrijft hij het 3Fasenmodel, een zorgvuldig proces van morele besluitvorming, met aandacht voor mogelijke valkuilen en blinde vlekken. Via een analyse van de besluitvorming in de film 12 Angry Men laat hij zien hoe het model in de praktijk werkt.
Morele besluitvorming in de praktijk
Ethiek: emoties & argumenten geeft bestuurders, toezichthouders, commissies ethiek en professionals in intervisie inspiratie en richting bij het nemen van morele besluiten. Dit boek brengt de hoofdbegrippen uit de eerdere publicaties, onderzoek en praktijkervaring van de auteur samen. Hiermee ga je beleidssessies over morele kwesties vol vertrouwen in.
De praktijk van morele besluitvorming
Bij dit boek is het Werkschrift morele besluitvorming verschenen dat lezers helpt om het 3Fasenmodel in hun eigen praktijk toe te passen.
Voorwoord
Inhoud
Inleiding
I ETHIEK ALS PROCES
1 Moraal en ethiek
1.1 Moreel handelen
1.2 Moraal en moraliseren
1.3 Cultuur, moraal en ethiek
1.4 De bodem van ethiek
2 Morele dialoog en moreel debat
2.1 Sociale moraal en onderhandelingsethiek
2.2 Dialogische ethiek
2.3 Morele dialoog
2.4 Moreel debat
2.5 Morele compromissen
II MORELE BESLUITVORMING: Het 3Fasenmodel
Fase 1 Beeldvorming
3 Van intuïties naar emoties
3.1 Intuïties en moraal
3.2 Emoties, gevoelens en verlangens
3.3 Morele emoties: beelden, verhalen en plannen
4 Positieve en negatieve morele emoties
4.1 Zes families van morele emoties
4.2 Positieve morele emoties
4.3 Negatieve morele emoties
Het lexicon van morele emoties
5 Domeinen van waarden
5.1 Persoonlijke waarden
5.2 Professionele waarden
5.3 Organisationele waarden
5.4 Publieke waarden
5.5 De ruit van waardendomeinen
De ruit van waarden
Fase 2 Oordeelsvorming
6 Ethische perspectieven
6.1 Deugden
6.2 Beginselen
6.3 Gevolgen
De cirkel van ethische perspectieven
Fase 3 Besluitvorming
7 Verantwoordelijkheid en identiteit
7.1 Morele verantwoordelijkheid
7.2 Verhalende identiteit
7.3 Morele en maatschappelijke identiteit
De zandloper van identiteitsbepaling
8 Rationele en emotionele integriteit
8.1 Integriteit
8.2 Van rationele naar emotionele integriteit
8.3 Emotionele integriteit
De ringen van integriteit
III ORGANISEREN ALS PROCES
9 Het proces van organiseren
9.1 De bovenstroom
9.2 De onderstroom
9.3 De wisselwerking in de praktijk
9.4 Macht over, macht tot en de nexus
10 Morele spanningen in het organisatieproces
10.1 Morele spanningen tussen individuen
10.2 Morele spanningen in groepen
10.3 Morele spanningen die eigen zijn aan organiseren
10.4 Aandachtspunten in dialoog en debat
11 Moreel (on)verantwoord organiseren
11.1 Het afschuiven van morele verantwoordelijkheid
11.2 Redeneerfouten in dialoog en debat
11.3 Professioneel handelen
11.4 Moreel verantwoord organiseren
Opbrengsten van I tot III in het kort
IV MORELE BESLUITVORMING: Het proces in de praktijk
Totaaloverzicht van het proces van morele besluitvorming
Start van het proces — Onderzoeken
1 De leden van de groep
2 Aanleiding en context van de case
3 De casebeschrijving
4 Morele kwestie en intuïties
Fase 1 Beeldvorming
Dialoog over morele emoties
Moreel debat over stakeholders en waarden
De morele kwestie, eerste versie
Fase 2 Oordeelsvorming
De drie basisperspectieven in de ethiek
Moreel debat: gebeurtenissen en argumenten
Morele dialoog: redeneerfouten
De aangescherpte morele kwestie
Morele emoties 2
Fase 3 Besluitvorming
Verantwoordelijkheid en identiteit
Dialoog over verantwoordelijkheid
Dialoog over identiteit
Integriteit
Moreel standpunt
Format voor een moreel standpunt in het debat
Slot van het proces — Uitwerken
Implicatie en rapportage
Communicatie, evaluatie en leerpunten
Noten
Bij dit boek is het Werkschrift morele besluitvorming verschenen. Wordt het boek voorgeschreven in jullie opleiding, dan kun je een docentexemplaar van het werkschrift aanvragen bij klantenservice@boomhogeronderwijs.nl.
Morele besluiten nemen
Accountants nemen hun besluiten graag op basis van een duidelijke norm. Met zo hard mogelijke cijfers a.u.b. Maar laat dat bij morele besluiten nu net wat ingewikkelder liggen. Waarom het nemen van morele besluiten zo moeilijk is, wordt in de inleiding al duidelijk. Je moet altijd twee dingen met elkaar balanceren: betrokken zijn maar ook afstand nemen, emoties de ruimte geven maar ook zorgvuldige argumenten meewegen. Kijken naar de principes die aan een besluit ten grondslag liggen, maar ook de (on)gewenste gevolgen meenemen in de besluitvorming.
En voor het geval dat u wellicht denkt dat accountants zich amper met ethische beslissingen bezighouden, dat doen ze zeker. Die stelling durf ik wel aan. Bijvoorbeeld als het gaat om werkzaamheden en oordelen over niet-financiële informatie, duurzaamheid. Of nog actueler; de verantwoording over de NOW,
waar in sommige gevallen toch echt een inhoudelijke beoordeling moet plaatsvinden over niet alleen de omvang van het NOW-steunpakket voor een bepaald bedrijf, maar ook of het bedrijf er recht op had of er misschien vanuit maatschappelijk oogpunt maar beter van af kan zien. De maatschappelijke verwachtingen ten aanzien van het functioneren van de accountant kijken hier echt over uw
schouder mee.
Ethiek en morele besluiten nemen is dus geen makkelijke kost en dit boek biedt u ook niet de panklare oplossing om het ‘juiste besluit’ te nemen. Dat zou ook zeer opmerkelijk zijn, aangezien de individuele situatie bepalend moet zijn. Wat Van Es wel goed doet, is alle handvatten aanbieden om een besluit te kunnen nemen. De benodigde kennis, inzicht en vaardigheden worden grondig behandeld maar gelukkig wel op een toegankelijke manier. Geen gortdroge theorie, maar een interessante beschrijving van het ‘proces’ van morele besluiten nemen en alle aspecten die bij dat proces komen kijken.
De ongeduldige lezers kunnen eventueel direct naar deel 4 bladeren waarin dit proces wordt beschreven. U mist dan wel het een en ander, maar komt altijd nog goed beslagen ten ijs als er binnenkort bijvoorbeeld een NOW-dossier op uw bureau belandt.
Reviews 'Ethiek: emoties & argumenten'
Meer boeken van Rob van Es
Emotionele integriteit
Professionele ethiek
